Abiatzea - Argentinaren deia
XVI. mendearen hasieratik, euskal arrantzaleek Ipar Ameriketa dute helmuga (Ternua, Labrador, San Lorentzoko itsasadarra). Portugesak, Bretoiak eta Normandiarrak bezala, hara joaten dira balea eta bakailaoa arrantzatzera.
Hego Ameriketako kolonizazioa, bereziki La Platarena (La Plata ibai inguruko eskualdea, gaurko Argentina, Uruguai eta Paraguai zeharkatzen dituena) XVI. mendean hasten da, espainiar esploratzaileen eta konkistatzaileen agintzapean, hauetan anitz Euskaldunak zirela. Orduan, luzaz Espainiara jo zuen Frantziako Euskal Herriko Euskaldunen migrazioa Hego Ameriketako kolonietara desbideratzen da.
"Nik, Aguerre Jean izenpetzailea, Behauzeko auzapeza Donapaleuko kantonamenduan, ziurtatzen dut ene herriko Faut Marie andere alarguntsak eman diola, Faut Jean bere hemezortzi urteko semeari, Ameriketara joaiteko baimena. Ez du baimen hau izkirioz eman ahal izan izkiriatzen ez dakielako".
La Platako lurraldeetarantz jotzen duen lehen euskal uhin migratzailea (XVI-XVII-XVIII. mendeetan) banakako erabakien ondorioa da. Espainiako koroak bultzaturik, hara abiatzen direnak lur berriak konkistatu nahi dituzten koloniatarrak dira (Juan de Garay bezalakoak). XVIII. mendean, funtzionarioak eta misiolariak ere badira.
Bigarren uhin migratzailea (XIX. mendean eta XX. mendearen hasieran) antolatua da.
Frantziako Euskal Herritik, Biarnotik eta orokorki Pirinioetatik egiten diren lehen abiatze handiak 1830etik goiti garatzen dira, Samuel Lafonek, jatorriz britainiarra den merkatari aberatsak Uruguaiko gobernuari kontratuak proposatzen dizkiolarik, hauetan langileak enplegatzera engaiatzen baita. Orduan Alfred Bellemare Frantsesa Cabo Verde, Kanariak eta Frantziako Euskal Herrira bidaltzen du, tokiko jendeekin solastatu, propaganda egin eta garraioak antolatzeko.
Handik hasten da, Europarrentzat eta bereziki Euskaldunentzat, Argentinarako atzerriratze aro luze bat. 1848tik goiti, Kalifornian aurkitu urreak erakarririk, Euskaldun hauetarik anitzek «Far West» berri hartara jotzen dute. Batzu abeltzaintzan aritzen dira, bertan ugari diren urre-biltzaileen janaria segurtatuz.
XX. mendearen bihurgunean, hainbat arrazoirengatik - langile gehiegi, krisialdi ekonomikoa, moneta-arazoak - Argentinarako atzerriratzea guttitzen da, Estatu Batuen onurako.
"En Argentina gobernar es poblar"
1852- 1880 : antolatua den inmigrazioa
1852an, Justo José de Urquizaren lehendakaritzak zinezko inmigrazio-politika bati hasiera ematen dio. Alberdi, honen ministro batek hauxe dio : «Argentinan, gobernatzea jendeztatzea da» .
Helburu bikoitza dauka: lur zabal-zabalak jendeztatzea laborantza-koloniak bertan ezartzeko eta etorkin europar anitzen etorrera sustatzea (Espainiarrak, Italiarrak, Frantsesak, Suitzarrak, Alemaniarrak). Jatorriz Euskalduna den Alberdik begi onez ikusten du Euskaldunen eta hauen auzokoen etorrera, hainbestetaraino non erraten baitu «Pirinioak despopulatzea» beharrezkoa dela.
Pampako jatorrizko biztanleak Pampa, Guarani eta Ranquel indioak dira. Hainbat «basamortuko kanpaina» eramaten dira hauen aurka. 1870eko hamarkadan, Roca jeneralak, Sarmiento lehendakariaren gerla-ministroak (1868-1874), kanpaina militar bat eramaten du Pampa mendebaldeko eta hegoaldeko tribu indioen aurka, hauek sakailatuz. «Garaipen» hauek lur berriak eskaintzen dizkiete koloniatar europarrei.
«Lurrik gabeko jendea jenderik gabeko lurretara»
Gobernu argentinarrak Indiorik gabeko lur horien ebaketa geometriko bat egiten du. Lurzati errektangularrak etorkin berriei emanak zaizkie. Orduan, jabe bihurtzen dira. Trenbidearen garapenak laborantza-baliabideak hobeki ustiatzeko aukera ematen du. Orduko Argentina biziki erakargarria zaie Euskaldunei. Hala hasten da egonkortasun politiko eta hazkunde ekonomikoko aro bat. 1880 irian, herrialdearen bateratzea egina da.
1880-1914 : inmigrazioaren azken uhina
1880-1910 epean, mugimendu migratzailea areagotzen da lau milioi etorkin berrirekin. Alta, 1890etik goiti, laborantza emekiago hedatzen da, langilegoaren beharra eta ondorioz atzerriratzea murriztuz. 1929ko munduko krisialdi ekonomikoarengatik, gero eta Frantziako Euskaldun guttiagok eginen dute Euskal Herritik Argentinarako bidaia. 1936ko gerla zibilak aldiz, Espainiako Euskaldunak Argentinarako bidea hartzera bultzatuko ditu.
Nahitara edo beharrez : abiatzearen arrazoiak
Hainbat arrazoik bultzatzen dituzte Euskaldunak trumilka herria uztera.
XIX. mendeko egoera politikoak, ekonomikoak eta sozialak eragin handia du fenomeno honetan.
- Etxaldeetako gaztenak behartuak dira etxean berean lan egitera, ala kanpora joatera hazkurri edo fortuna bila
- Atzerriratuek Euskal Herrian egon familia diruz laguntzen ahal dute
- 1830 eta 1856 artean, Euskal Herriko biztanleria emendatzen da
- Baserri-artisautza ttipiak nekez ihardokitzen du XIX. mendeko industria-garapenari
- Soldadutzak intsumisioak sortzen ditu
- Aduanen lekualdatzeak Frantzian 1789an eta Espainan 1842an, Euskal Herriko ekonomiari kalte egiten dio
Euskaldunak herritik abiatzera bultzatzen dituzten beste arrazoiak honako hauek dira : zaharren agintaritzatik ihes egiteko tirria, Ameriketan ahaideak (anaiak, osabak, lehengusuak) edo lagunak ukaitea, eta Eldorado amerikarraren mitoa, herrira itzuli diren Euskaldunek goraipatzen dutena. Azkenik, hara joateko hego Ameriketako gobernuen deia ausarki hedatzen dute Euskal Herrian atzerriratze-agenteek.
