J.A.Urbeltz: Ezpata-dantzaren sinbolismoa
Europan, ezpata-dantza asko badaude, ezpata luze batekin dantzatzen dena. Euskal Herrian, badaukagu bat, oso berezia, Durangokoa.
Euskal Herrian, ezpata hitzarekin deitzen da ere mandeulia (ezpara). Durangoko ezpata-dantzan, "dantzariek gudua irudikatzen dute baina ez da gudu bat", dio Urbeltzek. Metafora bat badago atzean. Dantzaria bere ezpatarekin mandeulia dirudi, koregrafiak eta musikak itxuratzen duena.
"Durangoko ezpata-dantza ez da hain zaharra (300-400 urte), baina arketipoa bai. Dantzariak ematen dira bandera azpian: ikurrinak "mandeuliak" haizatzen ditu."